Đảng Luật pháp và Công lý (PiS) cầm quyền của Ba Lan có cơ hội chiến thắng cao trong cuộc bầu cử vào ngày 15/10. Tuy nhiên,ĐộnglựcchínhtrịthúcđẩyBaLanquaylưngvớthành phố vinh các lãnh đạo đảng lo lắng tỷ lệ cử tri đi bầu thấp sẽ khiến họ phải lập liên minh nắm quyền với đảng cực hữu Liên minh Tự do và Độc lập.
Để tránh kịch bản này, PiS đang nỗ lực thu hút cử tri đi bầu, bằng cách đưa ra giọng điệu cứng rắn, chĩa mũi dùi về mọi phía, từ Đức, Liên minh châu Âu, phe đối lập cho tới nước láng giềng Ukraine, quốc gia mà họ đã hỗ trợ rất nhiều kể từ khi chiến sự với Nga bùng phát.
Tuyên bố của Thủ tướng Mateusz Morawiecki trong sự kiện chính trị ngày 21/9 rằng Ba Lan sẽ ngừng viện trợ vũ khí cho Ukraine đã gióng hồi chuông báo động đến các đồng minh phương Tây và cả Kiev.
Nhiều nước châu Âu đã phản ứng mạnh, khiến Tổng thống Ba Lan sau đó tìm cách xoa dịu tình hình, nói rằng bình luận của ông Morawiecki bị hiểu sai và Warsaw chỉ muốn tăng cường khả năng phòng thủ trong nước.
"Thông điệp của ông Morawiecki không phải là Ba Lan ngừng ủng hộ Ukraine, mà là Kiev đã quá vô ơn đối với ân nhân. Họ đáng lẽ chỉ cần chấp nhận những gì nhận được từ Ba Lan và cảm thấy biết ơn", Konstanty Gebert, nhà phân tích ở Warsaw, nói.
Trong cuộc họp của đảng PiS hôm 1/10, Thủ tướng Morawiecki nói rằng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky "không nên quên rằng chính Ba Lan đã chào đón hàng triệu người Ukraine, chính người Ba Lan đã chấp nhận người Ukraine".
Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda phát biểu trong cuộc diễu binh của lực lượng vũ trang ở thủ đô Warsaw ngày 15/8. Ảnh: AFP
Những tuyên bố như vậy được ông Morawiecki và một số quan chức cấp cao Ba Lan đưa ra sau chuỗi sự kiện căng thẳng giữa các nước láng giềng và đồng minh liên quan đến khủng hoảng Ukraine, đặc biệt là vấn đề nông sản giá rẻ của nước này. Giới quan sát cho rằng thay vì giải quyết căng thẳng theo hướng xây dựng, PiS đã chọn khai thác vấn đề với những tính toán chính trị nhằm giành lợi ích bầu cử.
Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda ngày 20/9 nói rằng "Ukraine hành xử giống như người chết đuối cố bám vào mọi thứ. Một người đuối nước vô cùng nguy hiểm khi có thể kéo cả bạn xuống nước". Ông đề cập tới gánh nặng của Ba Lan khi viện trợ nhân đạo và vũ khí cho Kiev, cũng như đón hàng triệu người tị nạn từ quốc gia láng giềng.
Tuy nhiên, đây cũng có thể được coi là nỗ lực đánh bóng hình ảnh của đảng PiS trước thềm cuộc bầu cử, nhằm cho cử tri thấy họ cứng rắn như thế nào trong điều hành đất nước, theo giới quan sát.
Ba Lan và Ukraine gần đây leo thang căng thẳng về vấn đề ngũ cốc. Các lô hàng ngũ cốc giá rẻ, chủ yếu là ngô và lúa mì, bắt đầu tràn ngập thị trường Ba Lan, Slovakia, Romania, Bulgaria và Hungary từ mùa xuân năm ngoái.
Liên minh châu Âu (EU) hồi tháng 5 cho phép 5 thành viên gồm Bulgaria, Hungary, Ba Lan, Romania và Slovakia cấm bán lúa mì, ngô, dầu hạt cải và hạt hướng dương Ukraine trong nước, song cho phép nông sản Ukraine quá cảnh để xuất khẩu đi các nơi khác, kể cả các nước EU. Lệnh cấm hết hạn vào ngày 15/9.
Tuy nhiên, Ba Lan, Hungary và Slovakia tuyên bố tiếp tục duy trì biện pháp hạn chế với ngũ cốc Ukraine, động thái vấp phải phản ứng quyết liệt từ Kiev. Ba Lan viện dẫn lý do bảo vệ nông dân trong nước trước nguy cơ phải cạnh tranh với nông sản giá rẻ từ Ukraine. PiS rất cần phiếu của cử tri vùng nông thôn cho cuộc bầu cử sắp tới.
"Để có được lá phiếu ủng hộ ở vùng nông thôn, PiS sẵn sàng trả giá cao về mặt chính trị để quay lưng với Ukraine. Kết quả cuối cùng sẽ phụ thuộc vào tỷ lệ phiếu bầu của nông dân và số phiếu mà phe cực hữu giành được với lập trường phản đối Ukraine", chuyên gia Gebert nhận định.
Ukraine đã đổ dầu vào lửa căng thẳng khi chỉ trích Ba Lan tại phiên họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York hồi tháng trước. Tổng thống Zelensky cáo buộc một số nước EU "giả vờ đoàn kết trên sân khấu chính trị, nhưng thực chất gián tiếp ủng hộ Nga", điều khiến Warsaw khó chịu, bởi nước này vốn có lập trường cứng rắn với Nga.
Một vấn đề khác mà PiS phải giải quyết trước thềm cuộc bầu cử là nhập cư. Đảng này phản đối kế hoạch về thỏa thuận di cư mới của EU, trong đó đặt ra hạn ngạch tiếp nhận người di cư cho các quốc gia và yêu cầu họ trả hơn 21.000 USD cho mỗi người mà họ từ chối.
Ngoài 1,5 triệu người tị nạn Ukraine, Ba Lan năm nay cũng đón khoảng 20.000 người di cư từ Bắc Phi và Trung Đông qua ngả Belarus. Bộ phim Green Bordercủa Agnieszka Holland công chiếu tuần trước, trong đó phơi bày thực trạng về cách đối xử hà khắc của Ba Lan với người tị nạn ở biên giới, đã vấp phản ứng gay gắt từ chính phủ khi cho rằng đây là "sự phỉ báng nghiêm trọng" làm "tổn hại nhà nước và người dân Ba Lan".
Dù những người tị nạn Ukraine tới nay vẫn nhận được sự hỗ trợ của Ba Lan, tình hình của họ đang thay đổi, theo các tổ chức phi chính phủ Logos và Spilno Hub. Hồi đầu tháng này, chính phủ Ba Lan thông báo sẽ chấm dứt các khoản trợ cấp cho người tị nạn Ukraine.
Người tị nạn Ukraine tới Ba Lan hồi năm ngoái được tiếp cận ngay lập tức với thị trường việc làm ở nước này, song sự hào phóng của Warsaw ngày càng suy giảm. Các nhà hoạt động Ukraine nói rằng tình trạng bạo lực chống lại người Ukraine đã xuất hiện ở Ba Lan.
Người tị nạn Ukraine xếp hàng tại ga tàu ở thành phố Przemyśl, đông nam Ba Lan, hồi tháng 3/2022. Ảnh: AFP
Liên minh Tự do và Độc lập, đối tác liên minh tiềm năng nhất của PiS, không che giấu quan điểm phản đối hỗ trợ Ukraine và những người tị nạn nước này. Sự hiện diện của đảng này trong liên minh cầm quyền do PiS lãnh đạo có thể khiến mối quan hệ của Ba Lan với Ukraine phần nào lao dốc và suy giảm cảm tình với người tị nạn Ukraine ở nước này.
Một chính phủ theo đuổi chủ nghĩa dân tộc mạnh mẽ hơn ở Warsaw cũng có thể gây khó khăn cho triển vọng gia nhập EU của Ukraine. Giới quan sát thêm rằng khi Ba Lan dần quay lưng, Ukraine có thể sẽ phải đặt niềm tin vào các nước Pháp hay Đức, trong khi PiS công khai đối đầu với Brussels.
Nhưng những tính toán chính trị trong chiến dịch tranh cử của PiS có thể gây tổn hại cho hình ảnh của Ba Lan về lâu dài, nhà bình luận Marek Swierczynski cảnh báo trên tạp chí Polityka.
"PiS đang đùa giỡn với các vấn đề có tầm quan trọng chiến lược trong chiến dịch bầu cử. Họ cũng đang đùa giỡn với vấn đề đầy rủi ro là cơn phẫn nộ nhắm vào Ukraine, khiến Ba Lan giờ đây phải đối mặt với nhiều chỉ trích từ dư luận toàn cầu. Tất cả chỉ vì đảng này muốn ghi điểm với những cử tri ủng hộ", Swierczynski cho hay.
Vị thế mà Ba Lan giành được trong một năm rưỡi qua nhờ nỗ lực hỗ trợ Ukraine không biết mệt mỏi có thể sụp đổ nếu lập trường của nước này lung lay chỉ vì một cuộc bầu cử, Paul Hockenos, nhà phân tích của Foreign Policy, nhận định.
Thanh Tâm(Theo Foreign Policy)